Abanta : op, einde, dood

Abanta : einde, op, dood.

Het is dinsdagmorgen half zeven als de telefoon met ons Gambiaanse nummer gaat. Mijn in jaren opgebouwde routine om 's nachts door de telefoon gewekt te worden, snel op te nemen en ook nog een adekwaat gesprek te voeren is nog niet verloren gegaan. Tuinman Ali belt : "Babucarr, je leraar Mandinka, is vannacht overleden en de imam heeft mij gevraagd om te helpen met het stoffelijk overschot, dus ga ik niet mee hardlopen naar het strand". Na mijnantwoord dat we het hardlopen vandaag overslaan, realiseer ik me dat ik het alarm van de telefoon had gezet om bij het krieken van de dag naar het strand te rijden om te gaan joggen. Dat alarm kan nu wel uit.

Op de terugweg van mijn ochtendloopje naar de buurtsuper ontmoet ik Ali. Hij vertelt rond middernacht gebeld te zijn door de familie van Babucarr, omdat die zich niet goed voelde. Kennelijk was de zwager van Ali, die een auto heeft en bij hen de nacht doorbracht, al als potentieel ziekenvervoer gesignaleerdAli reedmet zwager naar de compound van Babucarr, ongeveer 300 meter. Babucarr was erg kortademig en kon nauwelijks meer lopen. Gezamenlijk hebben ze Babucarr via de 5e deur in de bagageruimte van de auto gelegd en zijn ze in 30 minuten via de abominabele weg naar het kliniekje in Brufut gereden.

Nadat Babucarr uit de auto is gehesen , brancards ontbreken, is hij op een bed gelegd. De zuurstofverzadigingsmeter die om zijn vinger werd geschoven deed het niet : lege batterij. Uit een zuurstoffles werd zuurstof toegediend en hij kreeg een tabletje onder de tong. Binnen 15 minuten was hij overleden.

Vervolgens werd zijn lichaam gezamenlijk weer naar de auto gedragen en ging het weer terug naar huis.

Ali vertelde dat de weduwe op de terugweg erg had gehuild : wie gaat nu voor mij en onze 7 kinderen zorgen?

Babucarr, leeftijd ongeveer 50 jaar, kwam ongeveer drie jaar geleden bij ons in de buurt wonen. Hij werkte als taalleraar ( Mandinka,Wolow en Fula) voor vrijwilligers van het Amerikaanse Peacecorps. Deze jonge mensen uit de VS komennaar oa Gambia om hier een jaar in een dorp onder basale omstandigheden te wonen en een ontwikkelingsproject te doen. Ze starten met een heel intensieve taalcursus en werden daarbij oa door Babucarr begeleid. In de resterende 9 maanden van het jaar had hij geen werk. In die tijd kwam hij ( als hij op tijd was ) elke dinsdag mij les Mandinka geven, om wat inkomen te hebben. Hij vroeg me toen een keer zijn bloeddruk te meten omdat hij wat snel kortademig werd. De bloeddruk was veel te hoog en bij beluisteren van het hart was er een flink lawaai, passend bij een lekke hartklep. Ik heb hem toen, en later opnieuw, dringend aangeraden om hiermee naar een cardioloog te gaan. Dat heeft hij niet gedaan. Hoewel alleen een klepvervangende operatie levensreddend wad geweest ( hier niet mogelijk ) had een behandeling met bloeddrukverlagers zijn leven mogelijk nog kunnen rekken.

Toen Bubacarr uit zijn huwelijk met Amie 8 kinderen had, achtte hij de tijd rijp om nog een tweede vrouw te nemen. Met haar had hij een huis op 40 km afstand van hier. Op vrijdag en dinsdag was het wisseldag en reisde hij van het ene huis naar het andere. Een nomadenbestaan dus. Dit tweede huwelijk was ook uiterst vruchtbaar: 5 kinderen. Nu kon hij dus 2 gezinnen niet of amper onderhouden. Toch maakte hij altijd een opgeruimde indruk, zelfs als hij me vroeg of hij ook vast de taalles van volgende week betaald kon krijgen ( 200 dalasi per les) en dan doodleuk niet op kwam dagen.

Na het ontbijt ben ik met Ali meegegaan om te condoleren. Twrwijl we de afstand van 300 meter aflegden, kwamen we al tientallen mensen tegen die al gecondoleerd hadden. Voor het huisje stonden aan beide kanten plastic stoelen, mannen en vrouwen gescheiden, voor bezoekers. Op de piepkleine veranda zaten oudere mannen, onder wie de imam, gekleed in eerbiedwaardige gewaden, te bidden.

In de slaapkamer beide weduwen naast elkaar op een kleed op de grond. De traditie wil dat ze schuil gaan onder doeken, die ook hun voeten moeten bedekken. Mijn medische hulp werd gevraagd voor de oudste vrouw. Ze zat heftig te hyperventileren. Gelukkig had ik nog een pammetje in de aanbieding.

Bij de uitgang was een lap neergelegd waarop donaties gedeponeerd konden worden ter bestrijding van de begrafeniskosten. Handig dat ik dat nog wist van een vorig condoleancebezoek en een paar honderd dalasi in mijn broekzak had gestopt.

Omdat het lichaam niet geleden had en nog in goede staat, werd besloten om de begrafenis nog even uit te stellen en dat na het middaggebed van 14.00 uur te doen. Natuurlijk gaan alleen de mannen mee naar de begraafplaats.(!)

Buurvrouwen, onder wie Yassin, komen te hulp om behalve hun beklag te doen ook praktisch bezig te zijn. Voor de familieleden, die van ver komen, moet er gekookt worden. Yassin kwam even terug om messen te halen om groente te snijden. Er was precies 1 mes in de compound!

De familie van Babucarr komt van de noordoever van de Gambiarivier, een zo mogelijk nog armer gebied. Vaak blijven er een aantal mensen logeren tot de 7e dag charity. Na 1 week wordt de overledene met gebeden herdacht. En die mensen moet gastvrij onderdak geboden worden met natuurlijk drie maaltijden per dag.

Bijna vergeten ziekte.

Twee weken geleden kwam een moeder met haar 10-jarig zoontje op mijn spreekuur. Opvallend was zijn zorgelijke blik.. Als symptomen had hij al een jaar kortademigheid en vermoeidheid. Ze hadden al her en der hulp gezocht, maar geen gegevens bij zich. Wat zijn we in Nederland toch verwend met ons medische dossier.

Bij onderzoek zag ik een versnelde ademhaling en de hartslag was links op zijn borst te zien. Aan de oogslijmvliezen te oordelen, was er een flinke bloedarmoede. Bij beluisteren van het hart viel een snelle hartslag en "veel lawaai"op. Op mijn verzoek kwamen ze terug met hun papieren: alleen een bloedonderzoek met een flinke bloedarmoede. Mogelijkheden : een bloedarmoede ( door?) met als gevolg de hartverschijnselen of een hart met flinke klepgebreken. Kortom: na opname in een als goed bekend staand ziekenhuis : 3 lekke hartkleppen ten gevolge van een ontsteking in het hart na een keelontsteking.

Zowel bij Bubacarr als bij een eerder overleden buurvrouw als bij deze jongen worden de kleppen van het hart beschadigd na een ontsteking van de binnenkant van het hart een aantal weken na een keelontsteking met de streptococcenbacterie. Deze aandoening is in de rijke landen vrij zeldzaam geworden na de uitvinding van penicilline en het leven onder meer hygienische omstandigheden. Hier, en ongetwijfeld in veel meer landen, is deze aandoening nog de oorzaak van veel lijden en jong overlijden door hartfalen. Een hartchirurg zou hier veel kleppen kunnen vervangen.

Jong geleerd.

Zoals jullie weten worden hier baby's door hun moeder op de rug gedragen vanaf de leeftijd van enkele weken oud totdat ze te zwaar worden. Jonge meisjes, onder de 10 jaar, lopen hier al met hun jongere broertje/zusje op de rug. Op de foto loopt Huja , het dochtertje van Alhagy en Yassin, trots te paraderen met haar drie maanden oude neefje. Ze glundert ( nog ) .

Zendingsgeld?

's Ochtends rond acht uur lopen overal in onze omgeving kinderen in hun schooluniform naar school. Geregeld zie ik dan kinderen met gesprokkeld hout op hun hoofd lopen. Ik kreeg deze week de associatie met ons "zendingsgeld-voor-de-arme-kindertjes-in-Afrika",dat in onze tijd op maandagmorgen ingezameld werd. Hier worden kinderen geacht om hout mee te nemen om de lunch-warme maaltijd op te koken.Het Wereldvoedselprogramma vertrekt de ingredienten en de school moet er voor zorgen dat de maaltijd gekookt wordt. Op bijgaande foto ziet u kinderen met "firewood ".

"Meer-,veelwijverij".

Wat beweegt mannen ertoe om meer dan 1 vrouw te trouwen?? In de Koran staat dat het is toegestaan, maar alleen als je je het kunt veroorloven. In de Bijbel is het niet moeilijk om in het Oude Testament voorbeelden te vinden van mannen, die meer dan één vrouw hebben. Afgelopen dagen ben ik bezig geweest om rond te vragen. Ik interviewde al wat mannen en vrouwen, maar wil mijn onderzoeksterrein nog wat uitbreiden. Zodra ik meen een beeld te hebben - blijft natuurlijk maar een beeld- zal ik proberen een beschrijving te geven van dit fenomeen dat voor de meesten van jullie grensoverschrijdend is.